Önceki yazımızın sonunda, takip eden yazılarda sosyal medyayı etkin kullanmanın önemine değineceğimizi belirtmiştik. Ancak bu konuya geçmeden önce, günümüzde karşı karşıya kaldığımız konu ile bağlantılı iki ciddi sıkıntıya değinmemiz gerekiyor. Birbiri ile doğrudan ilişkisi olan bu iki sıkıntının birincisi ‘multitasking’ olarak adlandırılan çoklu görev davranışları, diğeri ise dikkat dağınıklığı.
Birden fazla görevin veya sürecin belirli bir zaman süresince eş zamanlı olarak yapılması anlamına gelen çoklu görev davranışları, en yalın haliyle birden fazla görevi aynı anda yapma becerisi olarak adlandırılabilir. İlk çağlardan beri var olduğu bilinen, ancak teknolojinin gelişimiyle bir soruna dönüşmeye başlayan bu beceri ilk bakışta bir meziyet gibi görülebilse de, aslında ciddi sıkıntılara yol açabiliyor. Çünkü, güncel akademik çalışmalar çoklu görev davranışlarının genellikle bilişsel kontrol, duygusal işlevsellik, uyku, hafıza, üretkenlik ve çalışma performansı üzerinde olumsuz etkileri olduğunu ortaya koyuyor.
İnsanların multitasking davranışları, eşzamanlı görev yapabilme tercih veya becerilerine bağlı olarak ‘monokronik’ ve ‘polikronik’ olarak iki gruba ayrılıyor. Monokronik grubundakiler başka bir göreve başlamadan önce mevcut bir görevi tamamlamayı tercih ederken, aynı anda birden fazla görevi yerine getirmeyi tercih edenler ise polikronik grubunda yer alıyor. Günümüzde, görevlerin türüne ve kolaylık düzeyine göre pek çok insan bu iki grubun arasında bir noktada yer alıyor. Örneğin, telefon ile konuşurken gelen mesajları okumak, bir toplantıda sunumu dinlerken kâğıda not almak ya da telefondaki mesajları cevaplamak gibi eşzamanlı davranışlar bunun en basit örnekleri arasında yer alıyor.
Çoklu görev davranışları ile ilgili en ciddi sıkıntı, normalde insan beyninin yürürken telefonda konuşmak gibi davranışlardan biri veya her ikisinin birden daha az odaklanma veya hiç dikkat gerektirmediği sürece etkinliklerin paralel olarak gerçekleştirilmesine yatkın olmadığıdır. Daha basit bir ifade ile, iki eylemin aynı anda gerçekleştirilebilmesi için normal şartlar altında en az birisinin çok az dikkat gereksinimi ile yapılabilen (genellikle motor beceriler olarak adlandırılan) davranışlardan olması beklenir. Esasen, insan aynı anda iki davranışta bulunduğunda, bilgisayar işlemcileri gibi dikkatini hızlı bir şekilde eylemler arasında değiştirmek zorundadır.
Çoklu görev davranışları, zihin dikkati farklı kaynaklara ileri geri tahsis etmesini gerektirmesi sebebiyle, günümüz koşullarında dikkat dağılması ve bilişsel kontrol kaybı gibi sıkıntıları beraberinde getirmektedir. Bunun sonucunda da, pek çok araştırma, birden fazla görev arasında geçiş yapmak zorunda kalan bireylerin çoklu görev davranışlarına ayak uydurmaya çalışırken ciddi sıkıntılar yaşayabildiklerini ortaya koyuyor.
Sosyal medyanın özellikle çocuklar ve gençler başta olmak üzere çoklu görev davranışları üzerindeki etkileri ile görevler arası geçiş ile bağlantılı olarak gelişen odaklanma ve dikkat bozukluğu sorunlarına ise gelecek yazılarda devam edelim.