Geleceği öngörebilmek, geçmişi anlayabilmeye bağlıdır. Geçmişe şekil veren en önemli faktörlerin başında bilim ve teknoloji gelir. Bilimin insanlık tarihinde hak ettiği değere kavuşabilmesi zaman almış olsa da, teknoloji tarihi insanlık tarihi kadar eskidir.
Teknoloji tarihini anlatan çok sayıda kitap bulunmasına rağmen, popüler kültüre yönelik kitapların önemli bir kısmının kapsam yönünden yetersiz kaldığını söyleyebiliriz. Bunun en önemli sebeplerinin başında ise pek çok eserin teknolojik gelişmeleri tetikleyen faktörleri anlayabilmek için göz önüne almamız gereken insanlık tarihinin dinamik gelişim sürecini bütünsel bir yaklaşımla değerlendirememeleri gelir.
Aşağıdaki eserler, bir yandan teknolojinin tarihsel gelişim sürecini bizlere sade bir dille anlatırken, diğer yandan da o günleri zihinlerimizde canlandırabilmemizi sağlayabilmeleri sebebiyle öncelikli olarak okunması gerekenler listesinde yer almayı hak ediyor:
1. İktidar ve Teknoloji – Bin yıllık mücadele (Daron Acemoğlu & Simon Johnson – 2023)
İngilizce orijinal ismi “Güç ve İlerleme: Teknoloji ve Refah Üzerindeki Bin Yıllık Mücadelemiz” (Power and Progress: Our Thousand-Year Struggle Over Technology and Prosperity) olan bu kitap, insanlık tarihinin ilk günlerinden başlayıp günümüz yapay zekâ uygulamalarına kadar geçen süreçte insanoğlunun teknoloji ile imtihanını ekonomik, siyasi ve toplumsal dengeler açısından oldukça kapsamlı olarak kronolojik bir şekilde ele alıyor. Teknolojik gelişmelerin verimlik ile ilişkisini ve istihdama olan etkilerini oldukça güzel özetleyen bu kitap, teknolojinin insanlık tarihinin her döneminde istihdama değil de güç sahiplerine hizmet ettiğini örneklerle gözler önüne seriyor. Özellikle bilgisayarlar ve İnternet’in hayatımıza girmesiyle başlayan otomasyon sürecinin bir sonucu olarak içinde bulunduğumuz dijital çağın en önemli dinamiklerinden olan yapay zekâ uygulamalarının fayda ve zararlarını güzel bir biçimde özetleyen kitapta ayrıca teknoloji baronları tarafından yönlendirilen teknolojik gelişmelere yönelik alınması gereken önlemlere de değinilmiş olması da gerçekten önemli.
2.Tüfek Mikrop ve Çelik (Jared Diamond – 1997)
İngilizce orijinal ismi “Silahlar, Mikroplar ve Çelik: İnsan Toplumlarının Kaderi” (Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies) olan bu kitapta anlatılanların özü esasen kitabın isminde üç kelime ile özetleniyor. Avcı-toplayıcı toplumdan tarım toplumuna geçişle sağlıktan hayvancılığa kadar her alanda güç kazanmaya başlayan insanoğlunun silah, mikrop ve çelik sayesinde emperyalist gelişim süreci kitapta ustaca özetleniyor. Her ne kadar günümüz teknolojilerinden epeyce bir süre öne yazılmış bir kitap olsa da, teknoloji tarihinde biyoloji ve coğrafya gibi çok sayıda faktörün etkilerini gözler önüne seren önemli bir çalışma olması sebebiyle öncelikli okuma listesinde bulunması gereken kitaplar arasında yer alıyor.
3. Teknolojinin Evrimi (George Basalla – 1989)
Orijinal adlı “The Evolution of Technology” olan bu eser tarihsel süreçte teknolojiyi tetikleyen unsurları ve bilim-teknoloji ilişkisini örnekler üzerinden detaylı olarak açıklıyor. İhtiyaç, çeşitlilik, bilimsel keşifler, toplumsal süreçler, mucitler ve elbette zamanının teknolojik evrim sürecindeki rolünü güzel bir şekilde açıklayan bu eser yazıldığı günden bu yana 35 yıl gibi bir uzunca süre geçmiş olmasına rağmen güncelliğini korumayı başarıyor. O yüzden de, teknoloji tarihini anlamak için mutlaka okunması gereken kitaplar listesinin olmazsa olmazları arasında yer alıyor.
Bonus:
Hayvanlardan Tanrılara Sapiens: İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi (Yuval Noah Harari – 2011)
Hayvanlardan Tanrılara Sapiens (Sapiens: A Brief History of Humankind), Homo Sapiens olarak adlandırılan insan türünün tarihsel gelişimini ilk çağlardan günümüze kadarki süreçte ele alıyor. Kitapta, avcı-toplayıcı topluluklardan tarım toplumuna geçişleri sayesinde gelişen düzenli yaşamın bir yandan toplumların refah düzeylerini arttırırken, diğer yandan da hızla teknolojik gelişmelere öncülük ederek kaynakları nasıl aç gözlü bir şekilde yok ettiğimizi gözler önüne seriyor. İnsanlık tarihini kapsamlı bir şekilde özetlemeyi başaran bu kitap, her ne kadar doğrudan teknoloji tarihi başyapıtları arasında yer almasa da, teknolojik gelişmeleri tetikleyen insanlık tarihinin farklı boyutlarını derli toplu görebilmemiz açısından tamamlayıcı bir eser niteliğinde bu listeye girmeyi hak ediyor.