Geçtiğimiz hafta gazetelerin son sayfalarında yer alan magazin köşelerinde muhtemelen fark etmemiş olabileceğiniz üzücü bir haber vardı:
“2014 yılında başlatılan ve ALS hastalığına farkındalık oluşturmak için düzenlenen, insanların başlarından aşağıya buz dolu kovaları boşalttığı ‘Ice Bucket Challange’ akımının kurucusu Patrick Quinn mücadele verdiği ALS hastalığı sebebiyle 37 yaşında hayatını kaybetti.”
ALS hastalığına farkındalık yaratma konusunda oldukça başarılı olan #IceBucketChallange adlı meydan okuma (challenge) akımından sonra takip eden yıllarda sosyal medyada meşhur olmak isteyen gençler tarafından gerçekleştirilen çok sayıda akla ziyan meydan okuma akımlarına şahit olduk. Öyle ki, bazı meydan okuma vakalarının ölüm, yaralanma, sakatlanma, zehirlenme ya da ciddi yanık tedavileri ile sonuçlandığı biliniyor.
Özellikle de Tiktok uygulamasının yaygınlaşması ile çocuklar tarafından çok daha tehlikeli meydan okuma klipleri paylaşılmaya başlandı. Örneğin, 2018 yılında ABD’de ‘Tide Pod Challenge’ akımı ile bulaşık makinesi deterjan kapsülü yutan 90 civarında çocuk zehirlenerek hastanelik olmuştu. Yine ABD’den bir dakika içinde su içmeden bir kaşık toz tarçını yutmayı hedefleyen ‘Cinnamon Challenge’ akımı sonucu 200’ün üzerinde gence acil tıbbi müdahale gerekirken, 2015 yılında 15 yaşında bir genç meydan okumanın bedelini hayatı ile ödemişti.
Yine aynı yıl ergenler arasında başlayan ‘Salt and Ice Challange’ akımında gençler kollarının bir kısmını ıslatarak bir miktar tuz döktükten sonra üzerine bir parça buz parçası yerleştirip en uzun süre dayanma yarışına girerken, bu yarışı kazananlar birinci derece yanıkla hastanelere koşmak zorunda kalmıştı. Örnekleri arttırmak mümkün olsa da son bir örnek olarak bu yıl 15 yaşında bir kızın ölümüne sebep olan ‘Benadryl Challenge’ akımını paylaşmak istiyorum. Alerji tedavisinde kullanılan ilacın yan etkilerden birisi olan halüsinasyon görebilmek için tavsiye edilen dozun üzerinde kullanarak Tiktok’ta paylaşanlar arasında ölüm vakaları görülmesi ile birlikte benzer videolar sistemden kaldırılmak zorunda kalınmıştı.
Geçtiğimiz hafta kısaca değindiğim ‘Mavi Balina’ (Blue Whale) ve ‘Momo’ efsaneleri de esasen birer meydan okuma akımı olarak değerlendiriliyor. Diğer tehlikeli meydan okuma akımlarından en önemli farklılıkları ise kurbanlarının popüler olma tutkusuyla alenen video klipler oluşturan gençler olmayıp aksine içine kapanık, psikolojik tedavi ihtiyacı olan ergenleri hedef alması. O yüzden de, her iki akım hakkında bilinenlerin çoğu sosyal ağlarda yayılan çevrimiçi efsaneler olmaktan öteye geçemiyor. Pek çok uzman tarafından ebeveynlerin bu haberlere yönelik endişeleri ile sorunlu çocukların bu kültlere olan özenti ya da taklit etme dürtülerinin bu efsanelerin daha da popüler hale gelmesini sağladığı düşünülüyor.
Örneğin, Mavi Balina efsanesi ilk kez Rusya’da bilinen bazı örnekler üzerinden hareketle ürkütücü haberlere malzeme olurken bahsi geçen oyunu geliştirdiğini iddia ederek hapse atılan gencin dahi bu efsaneden nasiplenip popüler olmak için sahiplendiği düşünülüyor. Momo adı verilen korkutucu kuş figürü ise basının yoğun ilgisi sayesinde bilinirlik kazanırken şu ana kadar münferit vakalar dışında çocukları siber zorbalığa ya da intihara yönlendiren ciddi bir kaynağının varlığı ispat edilebilmiş değil.
Meydan okuma akımlarına olan ilginin yakın gelecekte azalmasının pek mümkün olmadığını düşünüyorum. Merak ettiğim şey ise gençler tarafından şu ana kadar yapılanlardan daha aptalca nelerin denenebileceği! Örneğin, bu yıl muhtemelen en aptalca meydan okuma denemesinin bir genç kız tarafından uçak tuvaletinde klozeti yalayarak Covid-19 virüsüne meydan okunması olduğunu düşünüyorum. ‘Coronavirus Challenge’ adı verilen bu aptalca akım sınırlı sayıda da olsa bazı genç Tiktok kullanıcılarının ilgisini çekmeyi başarmıştı! Akımı başlatan genç kız her ne kadar ilerleyen günlerde gazete ve televizyon programlarına konuk olmayı başarıp “bu çekimi kişiye özel ve hijyenik bir ortamda ilgi çekmek için yaptığını” ifade etmiş olsa da, Hindistan’da 21 yaşında bir genç benzer paylaşımdan sonra korona virüse yakalanarak hastanede tedavi altına alınmıştı!