Aslında cevabı zor bir soru bu… Önce şunu belirtelim; dünyada krizlerin ortaya çıkma nedenlerinden en önemlisi varlık fiyatlarındaki aşırı şişmedir. Özellikle karşılığı olmadan, türev ürünler adı altında birden fazla el değiştiren enstrümanlar nedeniyle oluşturulan fiyatlandırmaların sonucu hüsranla bitmiştir. Finans tarihine baktığımızda çok sayıda trajedinin yaşandığını görmekteyiz. Örneğin, Hollanda’da gerçekleşen lale çılgınlığı, İngiltere’de gerçekleşen denizcilik sektörü balonu, Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan kara perşembe gibi. Bütün bu olayların temelinde yatan unsur ise aşırı kazanma isteğinden meydana gelen sağlıklı karar alamama yeteneği ve kısa zamanda köşeyi dönme isteğidir.
Günümüzde de, geçmişin bir devamı olarak aynı durumlar yaşanıyor. Özellikle kripto paraların sanal alemde hızla türemesi, bu paralarla ilgili olarak anlatılan efsaneler ile bu efsanelere bağlı olarak da anlatılan ilginç hikayeler… Günümüzün dijital dünyasında 800’den fazla kripto para bulunmaktadır. Bunların en ünlüsü de, hepimizin bildiği gibi Bitcoin’dir. Gün geçmiyor ki, Bitcoin’le ilgili olarak yeni bir hikaye anlatılmasın, gazete ve televizyonlarda gündemi oluşturmasın. Hatta Bitcoin o hale geldi ki, hırsızlık olaylarına bile konu olmaya başladı. Kaspersky araştırmacılarına göre, hırsızlar Bitcoin çalma işine çoktan başladılar. Türk hırsızlarda daha geçenlerde bir iş adamının Bitcoin’lerini zorla gasp ettiler.
Peki nedir Bitcoin? Kim veya kimler olduğu bilinmeyen kişi veya kişiler tarafından üretilen sanal bir para birimidir diyebiliriz. Hatta sıkça paylaşılan görsellerde yer alan resimler de gerçek değil. Daha bitcoinlerin tamamı dolaşıma sokulmamış bile! Bitcoin’in dolaşıma sokulabilmesi için 16 haneli şifreyi çözmek gerekiyor. Bu şifreyi çözenler Bitcoin’i bedava elde ederken, çözemeyenler parasıyla satın alıyorlar.
Soru şu, nasıl oluyor da bitcoin’lerin değeri çok kısa zamanda anormal fiyatlara ulaşıyor? İşte kimsenin cevap veremediği soru bu. Kısa zamanda 8000 Dolara yükselen bu değer, normal midir, yoksa şişirilmiş bir emtia mı söz konusudur? Bitcoin’in değer artışının normal olduğunu söyleyenler, bu sanal para biriminin arkasında Blokchain olarak adlandırılan bir veri tabanının olduğunu ifade ediyorlar. Önce şunun altını kalın çizgiyle çizelim. Bitcoin’li Blockchain arasındaki ilişki, Bitcoin’nin bu veri tabanını kullanmasından kaynaklanmaktadır. Diğer bir ifadeyle, Blockchain veri tabanı Bitcoin’in destekleyicisi değildir. Örneğin, bay Ali bey Mehmet beye Bitcoin transferi yapmak istediğinde, Blockchain veri tabanını kullanarak, bu transferi yapacaktır. Bitcoin olsa da, olmasada Blockchain her zaman varlığını sürdürecektir. Hatta bu veri tabanı etkisini ileriki günlerde daha da artırarak büyüyecektir. Çünkü, merkez bankaları dahil olmak üzere finansal sektör oyuncuları bu veri tabanına itibar göstermeye başlamışlardır. Hatta; Deutsche Bank, HSBC, KBC, Robabank, Unicredit gibi dev firmalar bir araya gelerek IBM firmasına Blockchain ağını inşa ettirmektedirler.
Tekrar başa dönersek, kripto paralar finansal kriz yaratır mı? Bu tip paralara merkez bankalarının sıcak bakmamaları, kara para aklama endişesiyle para transferlerinde kimlik bilgilerinin istenmesi, 21 milyon adetle sınırlandırılmanın ortadan kaldırılması ve en önemlisi bu tip paraların arkasında devlet olmaması ve yasal hüviyet kazanmaması gibi çeşitli nedenlerle, değeri yükselen bu tip paraların ileride ne olacağını hep beraber göreceğiz.
Son söz olarak, finansal piyasalar dedikoduları ve tüyoları çok sever. Ancak, her zaman bu dedikoduları çıkaran ve tüyoları yayanlar kazanır.
Prof. Dr. Hayrettin USUL