Internet’in tarihsel evrim sürecine baktığımızda, bilgi ve iletişim teknolojilerinin hızlı gelişimine paralel gelişme gösterdiğini ve her geçen gün daha fazla kullanıcı dostu bir hal aldığını görüyoruz. Hantal masaüstü bilgisayarların yerini önce dizüstü bilgisayarlar, ardından tablet ve cep telefonları aldı. Oldukça yavaş çevirmeli ağların yerini ise zamanla ISDN, ADSL, fiber ve ardından da mobil teknolojinin yaygınlaşması sonucunda 3G ve 4G teknolojileri aldı.
Teknoloji bizlere bu nimetleri sunarken engelli bireylerin erişim hakları konusunda durum nedir, hiç merak ettiniz mi? Öncelikle hatırlatmamız gereken bir nokta var; dünya çapında her yedi kişiden birisi engelli ve yarın herhangi bir engelsiz bireyin bu gruba dahil olmayacağının garantisi yok. O yüzden de fırsat eşitliği kapsamında, diğer tüm haklar gibi İnternet’e erişim hakkını da engellilerin evrensel hakları arasında değerlendirmek gerekiyor.
Bu konuda uluslararası düzeyde çok sayıda kurum ve sivil toplum kuruluşu ciddi çalışmalar gerçekleştiriyor. Örneğin, Disability Rights Advocates (DRA) engellilerin diğer alanlarda olduğu gibi sosyal medya kullanım haklarını da yasal yollardan sağlamayı amaç edinmiş.
Peki, erişilebilir İnternet nedir? Bu sorunun cevabı, fiziksel engellilerin yanı sıra görme, işitme, konuşma ve bilişsel engellilerin erişim için ihtiyaç duydukları desteklere göre değişim gösteriyor. Web siteleri, sosyal ağlar ve mobil uygulamalar ile bu ağlara girişi sağlayan cihazların kullanımına yönelik farklı engelli grupların ihtiyaçları da farklılık gösterebileceği için tek tip erişilebilir İnternet standardı oluşturulması mümkün değil. Bununla birlikte, erişim engelini kaldırmaya yönelik her çaba erişilebilir İnternet kapsamında değerlendiriliyor.
Bu noktada bir diğer önemli kuruluş olan Web Accessibility Initiative (WAI) ise İnternet siteleri ve sosyal ağlarda teknik olarak erişim engelini ortadan kaldırmaya yarayan standartlar ortaya koyma konusunda önemli görevler yerine getiriyor. İlgili web sitesinde teknik standart taslaklarının yanı sıra, engelsiz İnternet çalışmaları detaylı bir şekilde tanıtılırken, farklı engel gruplarının web kullanımında yaşadığı sorunlar ve ihtiyaçlarının neler olduğu da açıklanıyor. Hatta, farklı engelli gruplarında yer alan bireylerin İnternet kullanım tecrübeleri de siteyi zenginleştiren içerikler arasında yer alıyor.
Erişilebilir İnternet’in nasıl sağlanabileceğine örnek vermek gerekirse; farklı düzeylerde görme engelli bireylere ses ya da büyüteç fonksiyonuyla, işitme engellilere altyazı seçenekleri ile, fiziksel engellilere alternatif giriş yöntemleri ve destekleyici aparatlarla erişim kolaylığı sağlanabiliyor. Ülkemizde de belirli sayıda web sitesinde bu yönde uygulamalar bulunsa da, mevcut çabaların yeterli düzeyde olmadığını söyleyebiliriz. Resmi ve kurumsal web siteleri ile mobil uygulamaların bu yönde çalışmalarla zenginleştirilmesi engelli bireyler açısından oldukça faydalı olacaktır.